ترجمه غلط فرابورس از Pink sheets در بازار پایه

روزهای داغ بازار پایه

سال 95 مقطع حساسی در بازار سرمایه بود فضای عمومی بازار سرمایه تحت تاثیر جذابیت نرخ سود اوراق اسناد خزانه اسلامی و سود سپرده کم ریسک به شدت تحت فشار بود و شاخص کل روندی نزولی در این سال به خود گرفته بود. اما اصلاح برخی قوانین و توجه فعالان بورس به سهام شرکت های حاضر در بازار پایه سبب شد سود های بسیار زیادی نصیب سهامداران این شرکت ها در آن مقطع زمانی شود.

در همان ابتدا عده ای تحلیلگران این رشد ها را حاصل فعالیت سفته بازان و معامله گران پر ریسک میدانستند و عده ای دیگر مخالف این نگرش بودند و اعتقاد داشتند شرکت های حاضر در بازار پایه پتانسیل های نهفته ای دارند که به مرور زمان به جایگاه اصلی خود خواهند رسید!

فارغ از تصور معامله گران و تصمیم آنها مبنی بر سرمایه گذاری یا عدم سرمایه گذاری در سهام این دسته از شرکت ها سازمان بورس قصد داشت شرکت هایی که به هر دلیل توانایی تامین مالی از بازار اصلی را ندارند بتوانند از طریق بازار پایه تامین مالی کنند و در ازای آن برخی الزامات گزارش دهی را رعایت کنند.

شرکت های حاضر در این بازار همگن نبودند و در ابتدا همه آنها در یک تابلو معامله میشدند که پیام اخطاری برای سرمایه گذاران نمایش داده میشد. شرکت عظیم و پر درآمدی همچون کیسون در کنار یک شرکت کوچک مانند پتروشیمی جهرم که جز یک زمین و طرح تعریف شده چیز دیگری نداشت معامله میشد.

سهام شرکت های حاضر در بازار پایه دامنه نوسان 20 درصدی داشتند و از قوانین سخت گیرانه بورس هم پیروی نمیکردند دایما متوقف نمیشدند و برخی از آنها جذابیت سرمایه گذاری بسیار زیادی داشتند در نتیجه هجوم معامله گران به بازار پایه فارغ از ریسک ها وفرصت های موجود نگرانی ها از ایجاد پلن های پونزی و کلاهبرداری را تقویت کرد و سازمان بورس سعی بر اصلاح قوانین این بازار داشت . در اولین اقدام بازار را براساس معیار های شفاف سازی و شناوری به 2 قسمت ” ب ” و ” ج ” تقسیم کرد. رفتار معامله گران به تعادل رسیده بود و ریسک ها و فرصت ها در کنار یکدیگر ارزیابی میشدند.

سوتفاهم فرابورس درباره OTC

اخیرا دکتر هامونی مدیرعامل فرابورس اعلام کرد تغییراتی در بازار پایه ایجاد خواهد شد و رنگ بندی و اعمال محدودیت بر معاملات سهام شرکت های حاضر در بازار پایه تقویت خواهد شد.

این مسئله برای فعالان بازار سرمایه ناشناخته بود تا اینکه دکتر هامونی در یک فایل صوتی به تشریح استدلال های خود در این باره پرداخت. آقای هامونی دلایلی همچون کمک به شفاف سازی و کاهش ریسک سرمایه گذاران را باعث رنگ بندی و محدودیت در بازار پایه عنوان کرد و برای تایید تصمیم و سخنان خود نمونه های از بازار بورس آمریکا را عنوان کردند.

از اساس مقایسه یک اقتصاد آزاد و نظام کاپیتالسیم با اقتصاد ایران اشتباه است زیرا در آمریکا دولت هیچگاه مسولیت اشتباه شما در سرمایه گذاری را بر عهده نمیگیرد پس اگر سهامی خریدید و همه پول خود را از دست دادید و یا میلیون ها دلار سود کسب کردید رفتار دولت با شما یکسان خواهد بود اما قوانین به انداره کافی سختگیرانه و شفاف هستند و هیج شرکت یا شخصیت حقیقی مستثنی نخواهد بود.

یقینا باید برای شرکت هایی که نمیخواهند و یا نمیتوانند الزامات بورس را رعایت کنند طرح و برنامه ای داشت به همین دلیل به تجربه های کشور های دیگر و موفق جهان نگاهی خواهیم داشت

بازار OTC و یا Pink sheets چیست

شرکت های کوچک  یا استارتاپ های نوپا و حتی شرکت های بزرگ که مایل به انتشار گزارش های سختگیرانه کمیسیون اوراق بهادار در آمریکا نیستند در بازار (over The counter) معامله میشوند .

این بازار براساس شفافیت و برخی پارامتر های دیگر مانند سرمایه و ابعاد شرکت ها طبقه بندی شده است.

و در اصل محل معامله اوراق و انواع ابزار مالی است که OTCQX، OTCQB با درجه اعتبار بالاتر و مخصوص تجارت اوراق قرضه و ارز و سایر ابزار های مالی است اما بازار OTC Pink یا همان Pink Sheets بازارست متشکل از شرکت های کوچک، استارتاپ ها و یا کمپانی های بزرگ بین المللی که تمایل به پذیرش قوانین و مقرارت بورس نیویورک و نزدک نیستند .

براساس قوانین آمریکا شرکت های خارج از بازار بورس زیر نظر کمیسیون اوراق بهادار نیستند یعنی هیچ نهاد رسمی شفافیت آنها را تایید نمیکند بنابراین به علت ریسک بالا هیچ صندوق و یا نهاد مالی مجاز به سرمایه گذاری در آنها نیستند که به خودی خود یک محدودیت بزرگ در معاملات آنها محسوب میشود.

شرکت های حاضر در OTC برخی الزامات بازار اصلی را رعایت میکنند و به اندازه شفافیت خود درجه اعتبار میگیرند و در سطح های مختلف قرار میگیرند.

در لیست OTC  شرکت هایی نظیر نستله و وولکس واگن نیز مشاهده میشود که وجهه جهانی دارند اما به دلایلی در بازار اصلی نیویورک حضور ندارند.

بازار OTC متمرکز نیست سازمان و متولی واحدی ندارد و معاملات آن از طریق برخی کارگزاری ها به صورت آنلاین و تلفنی انجام میشود.

برگه های صورتی رویای پر ریسک ثروتمند شدن

از گذشته به دلیل معامله این نوع سهام در برگه های صورتی به آن Pink sheets گفته میشود که در فیلم سینمایی گرگ وال استریت نیز در غالب یک داستان مهیج گوشه ای ریسک و فرصت های معامله در این بازار را به نمایش گذاشت.

شخصیت اول فیلم با ایجاد بازاری کاذب در برگه های صورتی توانست از سهامی بی ارزش ثرومند شود.

به دلیل شرایط پر ریسک این بازار، ارزش و حجم معاملات آن در مقایسه با شرکت های حاضر در بازار اصلی بسیار پایین تر است که یک محدودیت بزرگ برای خریداران سهام در این بازار محسوب میشود.

ساعات و روز های معاملاتی بدون هیچ محدودیتی برگزار میشود و میتوان گفت بزرگترین محدودیت این نوع بازار ها صرفا عدم پوشش نهاد ناظر و شفافیت آنهاست که برای خریدار پر ریسک خواهد بود.

کپی ایرانی از نمونه آمریکایی

بازار فرابورس ایران به نوعی الگو گرفته از OTC است اما نسخه ای ایرانی تغییراتی هم داشته که براساس قوانین و مقررات و همچنین نیاز اقتصاد کشور شکل گرفته است.

اما بازار پایه فرابورس نمونه ای کپی شده از OTC Pink sheets  است که در ایران آغاز به کار کرد و در حال حاضر بیش از 172 شرکت در سطوح مختلف این بازار در حال معامله توسط معامله گران است.

سطح بندی، درخواست ارائه شفاف سازی و همچنین میزان کفایت سرمایه بحث جدیدی نیست اما شرکت هایی که در این بازار حاضر هستند به دلایلی نتوانستند قوانین سازمان بورس را رعایت کنند و با علم به پر ریسک و بی اعتبار بودن بازار پایه در آن حضور دارند و معامله میشوند.

براساس فایل صوتی از سخنان جناب آقای دکتر هامونی میتوان دریافت این نهاد در معنی بازار pink sheets دچار سوتفاهم شده زیرا از اساس شرکت های حاضر در این بازار پذیرفته شده در بورس نیستند و در اصل در بازار Pink sheets هیچ محدودیتی بر معاملات شرکت ها اعمال نمیشود زیرا قرار نیست کسی جز سهامدار ریسک حاصل از زیان و یا سود حاصل را متحمل شود چون از ابتدا با علم بر عدم شفافیت و پر ریسک بودن، سهام شرکت های حاضر در این بازار را خریداری کرده است.

در بازار برگه های صورتی پر ریسک خریدار برای کسب سودی بیشتر ریسک بیشتری میکند و ریسکی از جانب قانون گذار بر سهامدار تحمیل نمیشود.

در حال حاضر با محدودیت های اعمال شده بر بازار پایه ” ج ” حجم معاملات روز یکشنبه 1398/03/05  بیش از 416 میلیون برگه سهم بود که در مجمع ارزش بیش از 148 میلیارد تومانی را در روز معاملاتی ذکر شده رقم زد.

بنابراین اعمال محدودیت در ساعات و روز های معاملاتی سبب شفاف تر شدن شرکت های این بازار نمیشود که اگر قرار بر شفافیت بود آنها در بازار پایه حاضر نبودند.

شکست طرح بازار شرکت های کوچک و متوسط

از ابداعات فرابورس راه اندازی بازار ” شرکت های کوچک و متوسط ” است که محدودیت های بی نظیری همچون عدم معامله سهامداران حقیقی خرد، حضور الزامی شرکت های حقوقی و… است که این بازار را با شکست مواجه کرده است.

معدود معاملات این شرکت ها نیز توسط ناظر لغو میشود و عملا روند تامین مالی این دسته از شرکت ها غیر ممکن شده است.

اگر مبنای تصمیم گیری مدیران فرابورس برای ایجاد محدودیت های غیر معمول در بازار پایه، بازار OTC آمریکا است باید گفت این بازار بدون محدودیت و دخالت نهاد ناظر فعالیت میکند.

همچنین باید در نظر داشت دخالت نهاد ناظر با بهانه جلوگیری از زیان سهامداران و کاهش ریسک از نظر علمی بدون دستکاری در بازار غیر ممکن است . زیرا ریسک و بازده دو کفه ترازو در بازار های مالی است و اگر دستی سعی داشته باشد تعادل را در این میان برقرار کند بازار را از کارایی خود خارج کرده است.

تجربه تلخ پدیده شاندیز

شاید برای برخی از فعالان بازار های مالی حضور شرکت های بدون شفافیت و با ریسک بالا سوال برانگیز باشد و آن را غیر ضروری بدانند اما یادآوری تجربه تلخ پدیده شاندیز و مشکلات بسیار زیادی که دامن گیر سهامداران آن شد ضرورت وجود یک بازار برای تامین مالی شرکت هایی که ساختار مالی و فنی قدرتمندی ندارند را نشان میدهد.

اگر معاملات سهام در پدیده شاندیز در بازار پایه فرابورس با همان نظارت اندک به انجام میرسید شاید عمق فاجعه به این حد نبود و این تعداد از مردم در سراسر کشور درگیر این پرونده نمیشدند.

بنابراین با تنگ تر شدن عرصه برای ورود شرکت های کوچک و یا شرکت های دارای ساختار معیوب مالی به بازار پایه فرابورس هزینه تامین مالی برای این دسته از شرکت ها افزایش می یابد و سبب افزایش ریسک ورشکستگی آنها میشود.

نمونه های موفقی از جا به جایی شرکت های حاضر در بازار پایه به بازار اصلی وجود دارد همچون غشهداب، بهپاک، وکوثر، اتکای، وملل، سرچشمه و… که نشان میدهد بازار پایه میتواند نقش مثبتی در شفافیت ایجاد کند.

حاشیه مهمتر از متن

مدیران فرابورس در انتشار قوانین جدید بازار پایه هنوز نتوانستند تمام سهامداران این 172 شرکت حاضر در بازار پایه را توجیه کنند و بسیاری از آنها همچنان نگران و سردرگم هستند. اگر مدل پیشنهادی فرابورس برای ایجاد محدودیت غیر معمول بر بازار پایه باعث زیان سهامداران حقیقی شود میتوان گفت مسئولیت این زیان صرفا با نهاد ناظر است زیرا در توجیه سهامداران تا کنون نا موفق عمل کرده است.